“Belirsizlikler Ülkesine Yolculuk”… Sanırım bir seyahat acentası olsaydı çok fazla bilet satamazdı. Öyle ya, bu yolculuk bir tatil olsaydı “İyi mi, kötü mü, zevkime uygun mu, evde oturmaktan daha mı keyifli” sorularını yanıtlamadan kim gitmek isterdi ki? Hem iyi bir yer olduğunu bilsek bile, yanımızda ne götüreceğiz? Soğuk mu, sıcak mı, yağmurlu mu, güneşli mi?
Ne var ki istesek de istemesek de bu seyahate zaman zaman hepimiz çıkarız. Bazen bir ilişki biter, bazen yeni bir şehre taşınırız, bazen iş değiştiririz… Elimizde geleceğe dair bazı bilgiler ve tahminler olsa da sonrasında ne olacağını tam olarak bilemeyiz. İşte bu noktada belirsizlik sevdiği bir arkadaşı olan kaygı ile buluşabilir. Kaygı da zaten basit tanımıyla belirsizliklerle dolu geleceğe yönelik bir tehdit beklentisi içerir.1
Ne olacağını bilemediğimiz bir yerde kötü bir şeyler olabileceği ihtimalini düşünmemiz oldukça anlaşılırdır. Anlaşılır olmakla kalmayıp işlevsel olduğu bile iddia edilebilir.2 Nihayetinde kötü bir şeyler olma ihtimalini gözettiğimizde buna hazırlanırız. Yani tatil yerimiz güneşli mi, yağmurlu mu bilmiyorsak yanımıza hem güneş gözlüğü hem de şemsiye almak, gidince bizi rahat ettirecektir. Ancak ne zaman ki götürmek istediklerimiz valize sığmaz, zihnimizi de ele geçirir, bize gereksiz bir yük oluşturur, o zaman işler değişir. Kaygı işlevsizdir. Bir yük olur. Bazen yolumuzu kapatır.
Peki, belirsizlik kaçınılmaz ise kaygılarımızla, kafamızda dönüp duran endişelerimizle ve en kötü senaryolarımızla bu yolculuğa çıkmak zorunda mıyız? Böyle düşününce çok zorlu bir yolculuğa benziyor. Belki bu süreci kendimiz için daha kolay bir hale getirebiliriz.
Biraz anlayış
İlk olarak kendimize kötü hissettiğimiz için biraz anlayış göstererek başlayabilir miyiz?3 Ne demiştik: Bu belirsizlik karanlıkla da bitme ihtimali olan bir tatil olsaydı, kaç kişi sevinerek giderdi? Kaldı ki herkes bu tatile koşa koşa gidiyor olsa bile; size çekici gelmiyor ise gelmiyordur. “Neler olacak, nasıl bir gelecek beni bekliyor…” gibi kaygılarla baş etmek yeterince zor iken, üstüne “Ben neden kaygılanıyorum, sakin olmalıyım, bak o bunların üstesinden nasıl geliyor, ben neden öyle değilim…” sesleri ile uğraşmak pek de yardımcı olmasa gerek.
Geçmiş başarılarımız
Kendimize kredi vermeye başlamışken geçmiş başarılarımızı da unutmayalım. Öyle ya da böyle, küçük veya büyük, kaç badire atlattınız? O zamanlarda nasıl bir yol izlemiştiniz? Neler hissetmiştiniz? İşte bize iyi gelen bu stratejileri iyi-oluş alet çantamıza atabilir, ihtiyaç olduğunda yeniden kullanabiliriz. Geçmiş başarılarımızı gelecekteki şartlara göre değerlendirmek umut verici bir motivasyon kaynağı olabilir.4
İşlevsel düşüncelere yer açmak
Gelecek hakkında kaygılanırken zaman zaman zihnimizin olabilecek en kötü sonuca atladığını görebilirsiniz. Nereden çıktı şimdi bu felaket senaryosu? Kaygı böyledir işte. Fakat bu felaket senaryoları için kendimize ufak bir not alacak olursak: “En kötü ihtimal de en iyi ihtimal gibi bir ihtimaldir. Hatta bazen çok uç bir senaryo olduğu için diğer ihtimallere kıyasla gerçekleşme potansiyeli daha zayıftır.” Siz bu notu okuduğunuzda en kötü ihtimal zihninizi terk etmeyip aklınızda dolaşma konusunda ısrarcı olabilir. Ancak siz de ona bu notu hatırlatıp zihninizde işlevsel düşünceler için yer açabilirsiniz.5
Yalnız değiliz
Son ama sonuncu değil: sosyal kaynaklarımız (güvendiğimiz arkadaşlarımız, ailemiz, tecrübeli bir meslektaşımız…) endişelerimizi paylaşmak, destek istemek için değerli kaynaklarımızdır. Ayrıca belirsizlik ve kaygı sizi rahat bırakmıyorsa, elbette bir uzman desteğine de başvurulabilirsiniz.
1-2 Eysenck, M. W. (1992). Anxiety: The cognitive perspective. Psychology Press.
3 Neely, M. E., Schallert, D. L., Mohammed, S. S., Roberts, R. M., & Chen, Y. J. (2009). Self-kindness when facing stress: The role of self-compassion, goal regulation, and support in college students’ well-being. Motivation and emotion, 33, 88-97.
4 Lopez, S. J., Floyd, R. K., Ulven, J. C., & Snyder, C. R. (2000). Hope therapy: Helping clients build a house of hope. In C. R. Snyder (Ed.), Handbook of hope: Theory, measures, and applications (pp. 123–150). San Diego, CA: Academic Press.
5 Robichaud, M., & Dugas, M. J. (2015). The generalized anxiety disorder workbook: a comprehensive CBT guide for coping with uncertainty, worry, and fear. New Harbinger Publications.
Comments